Astma jest przewlekłą chorobą zapalną układu oddechowego, w przebiegu której dochodzi do zmian obturacyjnych przepływu powietrza wydychanego. Specyficzną odmianą tej jednostki chorobowej jest bronchospazm wysiłkowy, który nazywany jest również astmą wysiłkową. Przeczytaj poniższy artykuł i sprawdź, jakie są przyczyny astmy wysiłkowej i dowiedz się, na czym opiera się jej diagnostyka.
Czym jest astma wysiłkowa?
Astma wysiłkowa (z ang. exercise-induced asthma, EIA) to stan, w którym wysiłek fizyczny jest głównym czynnikiem wywołującym odwracalny skurcz oskrzeli. Obturacja – ograniczenie przepływu powietrza przez drogi oddechowe – pojawia się w trakcie aktywności ruchowej lub tuż po jej zakończeniu. Jej objawami są wówczas:
- uczucie duszności,
- kaszel,
- świszczący oddech,
- ucisk w klatce piersiowej.
Powyższe symptomy są charakterystyczne dla napadów astmy oskrzelowej, jednak kluczowe znaczenie w różnicowaniu obu dolegliwości ma rodzaj czynników wyzwalających. Skurcz oskrzeli wywołany wysiłkiem fizycznym może bowiem występować zarówno w przebiegu astmy, jak i u osób niechorujących na nią. Szacuje się, że problem ten dotyka nawet do 70% populacji profesjonalnych sportowców, chociaż sama częstotliwość występowania EIA jest uzależniona od rodzaju uprawianej dyscypliny. W grupie największego ryzyka znajdują się osoby uprawiające sporty wytrzymałościowe, np. biegi, kolarstwo oraz pływanie.
Przyczyny powstawania astmy wysiłkowej
Dokładny patomechanizm napadów astmy wysiłkowej nie jest w pełni zbadany. Największym poparciem w środowisku naukowym cieszą się dwie teorie – osmotyczna i naczyniowa. Według pierwszej z nich czynnikiem wywołującym napad astmy wysiłkowej jest stopniowe odparowywanie wody z płynnej warstwy ochronnej dróg oddechowych (z ang. airway surface liquid, ASL). Bezpośrednią przyczyną tego stanu są czynniki stanowiące naturalny skutek aktywności fizycznej, czyli zwiększenie częstotliwości oddechów i wzrost wentylacji minutowej. Efektem tego jest zwiększona produkcja mediatorów stanu zapalnego, które powodują napad astmy wysiłkowej.
Teoria naczyniowa sugeruje natomiast, że główną przyczyną napadów jest ochłodzenie dróg oddechowych i następujące po nim ich ogrzanie. Skutkuje to skurczem naczyń krwionośnych oskrzeli i przejściową obturacją dróg oddechowych po zakończeniu treningu. Szersze wyjaśnienie obu wspomnianych teorii znajdziesz w artykule na stronie https://alabsport.pl/blog/astma-wysilkowa.
Na czym polega diagnostyka astmy wysiłkowej?
Rozpoznanie EIA opiera się na wykluczeniu obecności innych przyczyn dolegliwości oraz potwierdzeniu diagnozy w wynikach próby wysiłkowej oraz spirometrii. Podobne objawy kliniczne mogą bowiem występować w przebiegu przewlekłej obturacyjnej choroby płuc, alergicznego nieżytu nosa, refluksu żołądkowo-przełykowego lub oskrzelowej astmy alergicznej. Potwierdzenie rozpoznania EIA dotyczy wyłącznie tych osób, u których aktywność fizyczna jest jedynym czynnikiem wywołującym objawy.
W praktyce klinicznej największe znaczenie mają próby prowokacyjne, takie jak spirometria połączona z próbą wysiłkową. Badanie tego typu pozwala ocenić parametr FEV1 (z ang. forced vital capacity), czyli maksymalną ilość powietrza opuszczającego płuca podczas pierwszej sekundy natężonego wydechu. Obniżenie tego wskaźnika względem wartości należnej pozwala uzyskać pogląd na wywołany przez aktywność fizyczną stopień obturacji dróg oddechowych.
Należy jednak pamiętać, że postawienie diagnozy astmy wysiłkowej wymaga konsultacji ze specjalistą z zakresu pulmonologii, który oprócz próby wysiłkowej przeprowadzi szczegółowy wywiad i badanie fizykalne. Może się również okazać, że niezbędne będzie rozszerzenie diagnostyki o badania dodatkowe.
Astma wysiłkowa a aktywność fizyczna
Aktywność fizyczna o charakterystyce aerobowej stanowi czynnik wyzwalający napady duszności. Nie oznacza to jednak, że osoby trenujące wytrzymałościowo, u których postawiono rozpoznanie astmy wysiłkowej, są zmuszone do całkowitej rezygnacji z uprawiania sportu. Stwierdza się bowiem, że regularna aktywność fizyczna pozwala na:
- zwiększenie wydolności płuc,
- redukcję stanu zapalnego w drogach oddechowych,
- podniesienie ogólnej jakości życia.
Jeśli potrzebujesz dodatkowego wsparcia w opracowaniu bezpiecznego planu treningowego, to możesz skorzystać z dedykowanego osobom aktywnym pakietu badań https://alabsport.pl/pakiety/wytrzymalosc.
Diagnoza astmy wysiłkowej nie musi oznaczać konieczności zaprzestania treningów. W takiej sytuacji warto rozważyć zmianę dyscypliny na taką, która niesie ze sobą mniejsze ryzyko napadów duszności, a także wprowadzić odpowiednie metody prewencyjne. Profilaktyka tego typu obejmuje m.in. doraźne przyjmowanie farmaceutyków, przeprowadzanie rozgrzewki przedtreningowej oraz osłonę dróg oddechowych przed zimnym powietrzem.
Bibliografia:
- Ora J, Patrizia De Marco, Gabriele M, Cazzola M, Rogliani P. Exercise-Induced Asthma: Managing Respiratory Issues in Athletes. Journal of Functional Morphology and Kinesiology. 2024 Jan 3;9(1):15–5.
- Gerow M, Bruner PJ. Exercise Induced Asthma [Internet]. PubMed. Treasure Island (FL): StatPearls Publishing; 2023.
- Klain A, Indolfi C, Dinardo G, Contieri M, Decimo F, Miraglia Del Giudice M. Exercise-Induced Bronchoconstriction in Children. Frontiers in Medicine. 2022 Jan 3;8.
- David MMC, Gomes EL de FD, Mello MC, Costa D. Noninvasive ventilation and respiratory physical therapy reduce exercise-induced bronchospasm and pulmonary inflammation in children with asthma: randomized clinical trial. Therapeutic Advances in Respiratory Disease. 2018 Jan;12:175346661877772.
Artykuł sponsorowany